MORGEN  IN  HET  AVONDLAND  -  HET  VOTIEFREALISME  VAN  WIM  VAN  TOL

UTRECHTS VOTIEF REALISME
Samen met de Utrechtse beeldhouwer Hennie van Overbeek, waarmee Wim van Tol op de Utrechtse steenhouwersopleiding begin jaren zeventig bevriend raakt, en waarvan hij ook enkele jaren de werfkelder naast die van Van Overbeek van huurt, formuleert Wim van Tol het Utrechts Votief Realisme.
Votivus = Aan de Goden gewijd.



[Onderstaande artikelen en teksten zijn een selectie op grond van gecomprimeerde informatie en duidelijkheid]

Een vervreemding die een wereld van associaties oproept regeert het werk van de Utrechtse beeldhouwer Wim van Tol [1947]
Hij is te gast in het Amsterdamse Allard Pierson Museum .
In de zaal van het archeologisch museum van de Universiteit in Amsterdam maakte hij een een opstelling van zijn archeologische plastieken .
De voorwerpen hebben een onderlinge samenhang ; ze behoren tot één cultuur.
Van Tol situeert die in het avondland, verder is het aan de beschouwer, als hij dat wil, ze te plaatsen en te verklaren .
Figuratieve voorstellingen en abstracte elementen tonen zich in een logische samenhang.
Morgen in het Avondland gaf hij zijn environment, zijn installatie als titel mee.
Vervaarlijke lansen, vreemd van model maar toch duidelijk herkenbaar zijn getuigenissen van een kennelijk oude cultuur .
De brede schacht van de wapens is omwikkeld, het geheel met technisch meesterschap in koele witte steen gehakt .
Er tonen zich hondachtige dieren, menselijke schedels in wikkels .
Een beschaving in steen komt te voorschijn uit als mummies verhulde bundels waarvan de contouren iets van hun inhoud suggereren .
Hoe oud zijn deze beelden ? Horen ze wel in en oudheidkundig museum thuis ?

HUMANOIDEN
De hoogte van het voorhoofd van een stenen schedel is opmerkelijk, de oogkassen zijn zwaar gewelfd .
Zijn het menselijke resten ? Eerder lijken het mensachtigen te zijn, humanoïden.
Ook enkele stenen portretten wijzen daarop, ondoorgrondelijk zijn de gelaatstrekken.
Waar deze wezens vandaankomen regeert een ander systeem en heersen andere goden en andere normen .

RUNEN
Rune-achtige hiëroglyphen in het gladde oppervlak van sommige sculpturen, mummie-achtige elementen doen aan Egypte denken.
De cultuur die ons voorgezet wordt, put uit een oeroud complex verleden en leeft zoals alle culturen, bij de gratie van diep in de voorgeschiedenis reikende wortels .

MUMMIES
Aan met ketens aan zware gladde stukken steen gekluisterde mummies van een krijger en van een onbestemd dier, bevolken de wereld van Van Tol .
De krijger heeft zijn vizier dicht en is even in zichzelf gesloten als de ondetermineerbare dieren en humanoïden .
Deze geheimzinnige beschaving wordt bewaakt door in zwarte steen gehakte, om zichzelf gekrulde waakdieren : Wachters
Ze, de wachters, zijn kennelijk toch de kwaaisten niet, want hun gladde huid vraagt om een aai .
Dat is uiteraard maar een gevoel, zoals ook de portretten ook onmiddellijk aan het denken zetten over de aard van de voorgestelden .
Als abstracte vorm komt een grote platte discus voor die in tweeën gebroken is .
De twee helften zijn aan elkaar gezet met krammen, hun hereniging ná de breuk is belangrijker dan de zo zichtbare reparatie .
Van Tol spreekt van een "Tablet van het hersteld verbond".

VOTIEF-REALISME
Het werk is technisch bijzonder knap, daar is zijn opleiding aan de steenhouwersschool debet aan .
De mogelijkheden van de verschillende steensoorten zijn voortreffelijk benut, maar die perfectie is slechts een middel waarmee Van Tol zijn Votief-realisme ,
zoals hij het zelf noemt gestalte geeft .
Deze sculpturen zijn aan goden geweide objecten die een gelukkige voortgang het leven in Van Tols imaginaire cultuur moeten garanderen .
Daartoe behoren ook gesloten deuren van steen ook hier is de technische perfectie vanzelfsprekend en minst wat de goden mogen eisen .
De beelden zijn getuigenis van een contact met machten die het onverklaarbare beheersen .
Ze wenden het noodlot af, maken de angst van de dood beheersbaar, zijn wellicht uitingen van dankbaarheid .
Van Tol heeft als kunstenaar het risico genomen te spelen met culturen zonder verzeild te raken in archeologische grappenmakerij .
Voor hem, als voor zovele anderen, zijn archeologische brokstukken allerminst stomme resten van een cultuur.
Volgens Van Tol moeten ze met de zelfde intentie beschouwd worden als uitingen van hedendaagse kunst in welke vorm dan ook .

Dr. R.A. Lunsingh Scheurleer .
Conservator Allard Pierson Museum , Amsterdam

WIM VAN TOL - VOTIEF REALISME - ENVIRONMENTS IN STEEN

In tegenstelling tot wat gangbaar is, beslaat het werk van Wim van Tol [geb. 1947] zowel het abstracte als het realistische .
Om zijn environments te doen ontstaan gebruikt hij beide componenten, omdat ze beiden in een cultuur tegelijkertijd voorkomen.
En daarnaast moet het volgens hem ook nog esthetisch verantwoord zijn.
Derhalve is zijn werk niet in gangbare stroming, in een "isme", te vangen.
'Eigenlijk kom ik "ismen" te kort en moet ik me zwaar beperken, omdat anders de zeggingskracht verdwijnt.
Toen ik me ging verdiepen in de bewerking van vuursteen vond ik, dat ik, binnen het kader van het bij elkaar brengen van "ismen',
mijn grenzen moest stellen.
Dit geldt ook voor de keuze van de steensoorten. Ik gebruik hoofdzakelijk kalksteen , marmer en hardsteen om de oudheidkundige sfeer te benadrukken.'
'Als ik mijn geheel al onder een "isme" al onder een "isme"zou moeten rangschikken, dan noem ik het Votief-realisme.
Immers de environments, de installaties, die ik samenstel bestaan uit de votief-artefacten van een niet omschreven cultuur in een niet traceerbaar tijdvak.
Ze drukken de met een religieus stelsel verbonden gevoelens van dreiging, afweer, onderwerping en dankbaarheid uit.
Derhalve kan ik mijn environments gevoelsmatig in zowel een museum voor moderne kunst situeren, of in een landschap waar het als historische vondst de toeschouwer voor een raadsel plaatst.'
Wanneer ik een enkel stuk weer bij een particuliere verzamelaar in zijn werkkamer terugzie, zie ik het niet het autonome kunstwerk maar een deel van een verzameling, zoals bijvoorbeeld een grafvondst dat is.
Ik bedoel, ik zie dan niet een stuk uit het ouevre van Van Tol, maar een stuk dat dan en dan, daar en daar, deel uitmaakte van een op dat moment bestaand totaal.'

Drs. B. Honders
Hoofdred. 'Kunstwerk'

VOTIEFREALISME - MORGEN IN HET AVONDLAND
DE INSTALLATIES VAN DE BEELDHOUWER WIM VAN TOL

Hoewel het grootste gedeelte van het oeuvre van Wim van Tol [1947] uit stenen beelden bestaat, schuwt hij, zei het in mindere mate, het werken in ijzer en brons en ook andere materialen niet.

INSTALLATIES
Bij realiseren van zijn binnen- en buiteninstallaties, is het karakteristiek voor de werkwijze van Van Tol dat hij hiervoor zijn autonome beelden, tijdelijk en in wisselend context gebruikt. Zoals b.v. bij de installatie: De Kar van de Veldheer . Hier ligt een kalkstenen beeld, duidelijk de strak ingepakte resten van een mens voorstellend, op een eikenhouten kar met ijzeren wielen.Tevens is de kar voorzien van ijzeren punten, een prominent uitstekende lans met dreigende stalen schacht, maar ook zink en touw zij zichtbaar in deze obsederende contraptie. De in de context van deze kar erbij geplaatste autonome kalkstenen beelden en een wandobject van summier beschilderd zink in combinatie met toegevoegde kalkstenen pendanten alsmede een lans , completeren de onmiskenbaar archeologisch aandoende sfeer van het geheel .

BINNENINSTALLATIES / BUITENINSTALLATIE
Dit was prominent het geval in 1989 , in het Allard Pierson Museum Amsterdam , waar zijn totaalinstallatie Morgen in het Avondland stond opgesteld. [ Een gedeelte van deze tentoonstelling werd door onverwacht succes met drie weken verlengd en resulteerde in een expositie van aangekocht werk San Francisco/ USA ]
Een afgeleide van dìt Morgen in het Avondland was, in 1992 bij Galerie De Hazelaar in Soest , het exposeren van tegelijkertijd de buiteninstallatie 'Cultische Plaats' [bestaande uit een aantal beeldengroepen in hardsteen en kalsteen] en een binneninstallatie 'De Kar van de Veldheer '. Onderhavige kar, het hoofdbestanddeel van deze installatie, werd speciaal voor deze gelegenheid vervaardigd. Een herhaling, doch in veranderde opstelling van deze buiteninstallatie , realiseerde Wim van Tol in1994 in de beeldentuin van Kunstzaal De Hoge Hees / Eersel en een installatie van kleinere omvang met een speciaal hiertoe kleiner formaat kar in 1996, 'De Kar van de Rechter' , voor Galerie De Twee Pauwen / Den Haag .

LAYLINES - EIGEN BRON
Een bijzondere toegevoegde waarde van deze buiteninstallatie is ook nog dat deze Sibbenbron bewust op een z.g. layline is gesitueerd en dat het eeuwig circulerende water dat deel uitmaakt van de installatie, uit een autonome, speciaal hiervoor geslagen natuurlijke bron ontspruit. Deze eigenheden blijken inherent aan de omschrijving van de opdracht, het vervaardigen van .een Votief-realistisch kunstwerk met water uit eigen bron en in relatie met het gegeven laylines

Mr. D. Signer
Laren, juli 2003